Liberalizm Nedir? Klasik Liberalizm, Sosyal Liberalizm Nedir? Adam Smith Neyi Savunur?

Liberalizm, kelime anlamı olarak Fransızca kökenli liberte’den gelen, Türkçe’ye “özgürlükçülük” olarak çevrilebilecek bir siyasi, ekonomik ve felsefi akımdır. Temelde devletin, bireylerin insan haklarına, çeşitli özgürlüklerine saygı duymasını, bunlara müdahale edememesi gerektiğini savunan liberalizm, bugün dünyada en çok Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, İngiltere, Hollanda gibi ülkelerde görülmektedir. Özellikle ABD, ekonomik anlamda neredeyse tamamen liberalizmi benimsemiştir.

Liberalizmin İlkeleri

-Bireycilik

-Hukuk Devleti

-Serbest Piyasa

-Sınırlı Devlet

-Düşük Vergiler

Klasik Liberalizm Nedir?

Liberalizm ilk kez 17.yüz yılda İngiltere’de John Locke gibi düşünürlerin etkisiyle tartışılmaya başlandı. Locke, devletin sınırlı olması, bireylerin ifade, din, ticaret ve seyahat özgürlüklerine karışmaması gerektiğini, bireylerin haklarının kanunlarla korunması gerektiğini ifade eden Locke ekonomide liberalizme pek değinmemiştir.

Liberalizm yüz yıllar geçtikçe farklı kollara ayrılmıştır; liberteryenler, minarşistler, sosyal liberalizm gibi. Asıl ortaya çıktığı dönemdeki liberalizmi savunanlar ise kendilerine Klasik Liberal demeye başlamışlardır. Klasik liberaller, liberalizmin ilk ortaya çıktığı dönemde olduğu gibi, devletin ekonomiye ve insan yaşamına müdahale etmemesi, sağlık ve eğitim de dahil her şeyin özel sektörde olması gerektiğini savunurlar.

Sosyal Liberalizm Nedir?

Klasik liberallere göre daha fazla devlet etkisinin olması gerektiğini, piyasaların tamamen başıboş bırakılmaması, zaman zaman devletin müdahale etmesi gerektiğini savunurlar. Avrupa’da İskandinav ülkelerindeki sistem sosyal liberalizmdir. Özellikle sağlık, eğitim ve ulaştırma gibi hizmetlerde devletin rolünün olması gerektiğini savunurlar.

Serbest Piyasa Nedir?

Serbest piyasa, piyasaların kendi kendini kontrol edebileceğini, devletin yada başka bir gücün müdahalesinin faydadan çok zarar getireceğini, piyasaların kendi haline bırakılırsa alım gücünün ve insanların yaşam standardının artacağını savunan ekonomik bir ekoldür. ABD’deki ekonomik sistem büyük ölçüde serbest piyasa sistemidir.

Karma Ekonomi Nedir?

Sosyal liberalizme yakın bir sistem olan karma ekonomide hem özel sektör hem de devlet yatırımları ortaklaşa görülür. Özel sektörün girmediği sektörlere devlet yatırımlar yapar. Yol, köprü, havalimanı, fabrikalar açarak özel sektöre de bir nevi destek olmaktadır. Piyasalara zaman zaman müdahale eden devletin olduğu bu sisteme karma ekonomik model denmektedir.

Adam Smith Kimdir ve Görüşleri Nelerdir?

Liberalizmin yada kapitalizmin babası olarak görülen Adam Smith, 18.yy’da İskoçya’da yaşamış bir ahlak felsefecisidir. Yazdığı Ulusların Zenginliği kitabında piyasaların serbest bırakılırsa insanların daha zengin yaşayacağını ve rahat edeceğini savunan Smith, özel girişimcilerin girmediği alanlarda yani köprü, yol, liman gibi işleri devletin yapabileceğini söylemiştir. Smith, kitabında piyasalarda görünmez el adını verdiği bir gücün olduğunu ve her piyasanın bu görünmez el tarafından kendi kendisini denetleyip yönetebileceğini savunmuştur. Smith’in görüşleri liberal ekonomik modelin oturtulmasında ve ilerlemesinde çok önemli bir rol oynamıştır.